Rối loạn mỡ máu hay rối loạn chuyển hóa lipid máu là một thuật ngữ dùng để chỉ sự gia tăng hàm lượng mỡ trong máu. Người ta dùng thuật ngữ “bệnh” vì trong máu có hai loại chính là cholesterol và triglyceride.

Cholesterol chủ yếu được chia thành cholesterol “xấu” và cholesterol “tốt”. Cholesterol “tốt” khi chúng giúp vận chuyển ít chất béo nội tạng hơn (chất béo trong thành mạch máu). Cholesterol “xấu” khi chúng đến tạo thành các lớp mỡ tại các nội tạng hoặc tạo thành mảng xơ vữa trong thành động mạch.

Rối loạn mỡ máu có thể gây ra các biến chứng nguy hiểm như bệnh tim, huyết áp, thậm chí gây liệt và tàn phế (cắt cụt chi). Vì vậy, việc tìm hiểu nguyên nhân và cách phòng tránh bệnh là vô cùng quan trọng.

Rối loạn mỡ máu có nguy hiểm?

Mặc dù rối loạn mỡ máu là bệnh lý rất phổ biến, nhưng lại không có triệu chứng rõ rệt. Nên thường bệnh chỉ phát hiện được khi bệnh nhân tình cờ được làm xét nghiệm máu.

Từ rối loạn mỡ máu không được điều trị sẽ dẫn đến các bệnh lý tim mạch và chuyển hóa như nhồi máu cơ tim cấp; bệnh động mạch ngoại biên, tai biến mạch máu não, đái tháo đường, béo phì… Khi đó, những triệu chứng của những bệnh lý này sẽ biểu hiện ra một cách rõ ràng và để lại nhiều hậu quả nặng nề, có thể dẫn đến tử vong.

Từ rối loạn mỡ máu không được điều trị sẽ dẫn đến các bệnh lý tim mạch và chuyển hóa. Như nhồi máu cơ tim cấp, bệnh động mạch ngoại biên; tai biến mạch máu não, đái tháo đường, béo phì…

Rối loạn mỡ máu không được điều trị sẽ dẫn đến các bệnh lý tim mạch

Nguyên nhân dẫn đến rối loạn mỡ máu

Nguyên nhân chủ yếu gây ra bệnh rối loạn mỡ máu là do chế độ ăn uống và lối sống của con người. Với những người ăn quá nhiều chất béo bão hòa như: mỡ động vật; nội tạng động vật, các loại thức ăn rán, chiên phải sử dụng nhiều dầu mỡ. Những người ít vận động dẫn tới tình trạng béo phì làm tích mỡ quá mức và không bình thường tại một vùng cơ thể hay toàn thân. Hoặc người thường xuyên uống rượu, bia, hút thuốc lá cũng làm tăng nguy cơ mắc bệnh rối loạn mỡ máu.

Một số trường hợp bệnh nhân có chế độ ăn lành mạnh, thể hình gầy. Nhưng vẫn bị rối loạn lipid máu chủ yếu do di truyền trong gia đình.

Các yếu tố làm tăng nguy cơ rối loạn mỡ máu

Có nhiều yếu tố làm tăng nguy cơ mắc rối loạn mỡ máu cho chúng ta, chẳng hạn như:

• Tiểu đường: Đường huyết cao góp phần làm tăng LDL cholesterol và giảm HDL cholesterol. Đường huyết cao cũng làm tổn hại niêm mạc động mạch.
• Gia đình có người thân bị bệnh tim mạch trước tuổi 50 ở nam hay 60 tuổi ở nữ.
• Bệnh sử gia đình liên quan đến mỡ trong máu.
• Yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh động mạch vành (ví dụ như hút thuốc lá, tăng huyết áp, béo phì).
• Chế độ ăn uống không đủ dinh dưỡng: ăn nhiều chất béo bão hòa từ các sản phẩm động vật và chất béo trans có trong bánh quy.
• Chu vi vòng eo lớn: Nguy cơ mắc bệnh sẽ tăng lên nếu bạn là đàn ông và có chu vi vòng eo trên 102 cm hoặc phụ nữ có vòng eo ít nhất 89 cm.
• Ít vận động.
• Hút thuốc lá gây tổn thương các thành mạch máu, tích tụ mỡ trong chúng. Từ đó gây rối loạn mỡ máu.

Ngăn ngừa bệnh rối mỡ máu

Để ngăn ngừa bệnh rối loạn mỡ máu. Ngoài việc sử dụng thuốc còn cần phải có một chế độ ăn uống hợp lý kết hợp việc luyện tập thể dục thể thao thường xuyên. Trong đó, chế độ ăn là rất quan trọng. Trên thực tế, khi can thiệp vào chế độ ăn còn có thể giúp giảm lipid máu một cách tự nhiên mà chưa cần dùng thuốc (đối với trường hợp rối loạn mỡ máu nhẹ).

Thực phẩm nên ăn

Ăn nhiều hoa quả, chất xơ. Nên ăn rau luộc hoặc nấu canh, hạn chế ăn rau xào; các loại ra, quả tốt cho người bị bệnh rối loạn mỡ máu là: giá đỗ, táo, đậu phộng, vừng, bí đao, nấm hương, lá sen, mộc nhĩ đen, khoai tây nướng, quả việt quất, bông cải xanh, cải bắp, cà rốt, súp lơ, cam, chanh…

Ăn thịt nạc hoặc thịt gia cầm không da. Sử dụng các loại dầu thực vật không bão hòa: dầu oliu, dầu đậu nành… Nên ăn cá béo nhiều dầu ít nhất 2 lần/tuần như cá hồi… Vì có chứa hàm lượng omega 3, 6, 9 cao rất tốt trong việc loại bỏ bớt cholesterol “xấu”.

Thực phẩm không nên ăn

Không ăn nhiều đồ ngọt như bánh, kẹo, nước ngọt có gas. Không nên uống rượu bia, hút thuốc lá vì chúng góp phần nguy cơ tạo ra các mảng xơ vữa động mạch trong máu. Không nên ăn những thức ăn từ mỡ động vật, thịt động vật chưa lọc mỡ; sữa béo, phomat, nội tạng, da gà (vịt), óc lợn, da gà hay chân giò… Và hạn chế sử dụng các loại thịt đỏ. Không ăn các loại đồ ăn chế biến sẵn như: xúc xích, thịt xông khói, mì ăn liền, bơ động vật. Hạn chế chiên, nướng thị, cá mà thay vào đó là hấp hoặc luộc

Ngoài ra, nên tạo thói quen thường xuyên tập thể dục như: đi bộ khoảng 30 phút/ngày ít nhất 5 ngày trong tuần. Tập đủ mạnh và và ra mồ hôi vừa để đốt đi lượng mỡ thừa trong cơ thể.

Tái khám định kỳ theo lịch hẹn của bác sĩ hoặc 6 tháng – 1 năm/lần để tầm soát bệnh cũng như có hướng điều trị kịp thời.